Rechtvaardige Rechters

BESLUIT

Eén tip wil ik je zeker niet onthouden en die is al vaker, zelfs van uit het buitenland, toegestuurd: "Het schilderij is verborgen te XXX, het is opgerold in..." Straffe mannen (of vrouwen) die een eikenhouten paneel, zelfs al is het maar 4mm dik, oprollen!

Ik denk, ik geef je zelfs de raad om de duizende bladzijden die op het internet de ronde doen met een korreltje, neem maar een paar kilo's, zout te nemen!

Ik heb het dan enkel over de zogenaamde vindplaatsen, niet over de symboliek van het totale werk.
Want ook daarover is al heel wat verschenen, als zou heel het schilderij slechts een kaart zijn die naar een schat leidt, namelijk "de Heilige Graal" of de "Arma Cristi"
Dat in een schilderij uit de 15de eeuw zeer veel symbolen zitten zal niemand tegenspreken, ook symboliek die we vandaag nauwelijks nog kennen. Maar dat Van Eyck een schatkaart heeft gemaakt durf ik toch heel sterk te betwijfelen

Het laatste boek van Karel Mortier "De Verdwenen Rechters" is een "samenvatting van de drie vorige boeken die hij samen met Noël Kerckaert (journalist) schreef over de diefstal, aangevuld met recentere onderzoeken
Karel Mortier kreeg in 1956 van zijn prof criminologie de opdracht een analyse te maken van een dossier. Dat bleek het dossier "Diefstal RR" te zijn. Mortier las er stukjes uit en vond het te moeilijk, wat de prof beaamde en hem een andere opdracht gaf
Maar Mortier, die toen pas begonnen was bij de politie Gent had de microbe te pakken en begon in zijn vrije tijd opzoekingen te doen
Meer dan 50 jaar is de gepensioneerde hoofdcommissaris met het dossier bezig en zijn werken gelden als "het standaardwerk" over de diefstal

Dat het onderzoek onmiddellijk na de diefstal al een staaltje was hoe een onderzoek niet moet gevoerd worden is al duidelijk. De onderkoster ontdekte de diefstal omstreeks 5u30. Hij verwittigde Gabriël Van den Gheyn, de schatbewaarder van de kunstwerken in de St.-Baafskathedraal. Hij verwittigde de bisschop Honoré Coppieters die op zijn beurt de polite er bij haalde. De commissaris Patyn vond dat de gerechtelijke politie moest verwittigd worden. Commissaris Luisterborgh van de gerechtelijke politie kwam pas in de namiddag naar de kathedraal, omdat er te veel volk in de kerk en in de Vijdkapel rondliep! Men zou tenminste verwachten dat een plaats delict onmiddellijk wordt afgesloten om geen sporen verloren te laten gaan! En zeker een secuur iemand als Van den Gheyn, als verantwoordelijke voor de kunstwerken, zou dit moeten gedaan hebben
Toeval of niet, maar Van den Gheyn had al meerdere keren de bisschop gevraagd voor een betere bewaking van het Lam Gods (sommigen zien daarin zijn betrokkenheid bij de diefstal, als "bewijs" dat hij gelijk had)
En nog een groter toeval? De knecht van zijn tante is al vaker betrapt op kunstroof!

Volgens Mortier is het onmogelijk dat één man, en dan nog een 58-jarige en klein van gestalte, de panelen kon losmaken uit hun kaders. Volgens hem hebben ze enkel Johannes de Doper mee genomen om later als bewijsstuk te dienen dat ze beide panelen hadden, en het paneel van de Rechtvaardige Rechters verstopt in de kathedraal zelf
"Geldgebrek" was de reden waarom een grondig onderzoek, dat was gestart in de kathedraal, nooit is voleindigd
Volgens het offiële dossier over de diefstal bleek dat er maar twee rechercheurs op de zaak werden gezet, alsof het niet echt de moeite was
Toen op 1 mei (een kleine 3 weken na de diefstal) de eerste afpersingsbrief op het bisdom toekwam heeft de bisschop onmiddellijk Luisterborgh (commissaris gerechtelijk politie) verwittigd. Het retabel is eigendom van de Belgische staat, niet van de kerk, hoewel daarover al heel veel discussie was geweest
De afpersingsbrieven kwamen steeds toe op het bischoppelijk paleis, maar het was Luisterborgh en procureur De Heem die de antwoorden formuleerde die in de krant als advertenties moesten verschijnen
De communicatie verliep niet als gewenst, er werd slechts 25.000 BEF overgemaakt i.p.v. het 1 miljoen dat geëist werd. Dit ook door toedoen van de toenmalige minister van justitie Janson die zei: "On ne négocie pas avec des gangsters"

Toen in november 1934 (7 maanden na de diefstal) Arsène Goedertier overleed en de woorden uitsprak op zijn sterf"matras": "Ik alleen weet waar de Rechtvaardige Rechters zijn... bureau... schuifken... kaft mutualiteit..." en toen stierf" (bijna te belachelijk om zelfs in een B-film te vertonen!) was het voor iedereen plots duidelijk, hij was de dader!
Goedertier, een zeer gelovig man, wou zelfs geen priester aan zijn sterfbed, zijn geweten was gerust en biechten hoefde niet (dit wijst er wel op dat hij niet de dief was, maar enkel tussenpersoon, want stelen is voor een gelovig iemand op zijn sterfbed toch wel een zonde en bang dat de priester het zou uitbazuinen hoefde ook al niet omdat ook hij geloofde in het biechtgeheim)
Hij wou enkel zijn vriend Georges De Vos, advocaat, zien. Hij citeerde dus achteraf deze woorden. Is dit juist of vertelde Goedertier meer dan "... schuifken"?
Feit is in elk geval dat De Vos met deze informatie niet naar de politie of gerecht Gent gaat, maar naar Joseph Van Ginderachter, voorzitter van de rechtbank van 1ste aanleg in Dendermonde
Je zou verwachten dat de voorzitter zeker procureur des konings De Heem in Gent zou op de hoogte brengen, maar dat gebeurt niet. De Vos en Van Ginderachter wachten daar een maand mee, zij zijn het ook die de documenten bij Goedertier ophalen en zelf voor speurder spelen
Is het een machtstrijd tussen de Katholieke Partij (De Vos, Van Ginderachter) en de loge (per definitie anti-klerikaal) (De Heem, Janson)?
Twee jaar later wordt De Vos senator voor de Katholieke Partij
Er is in die periode een verwoede machtstrijd bezig binnen de leiding van de Katholieke partij. Alle bisdommen steunen de wijzigingen die op til zijn, uitgezonderd bisdom Gent
Worden ze daarvoor "gestraft" met zo'n "schandaal"?

Lang heeft men gedacht dat Goedertier de roof heeft gepleegd omdat hij in financiële moeilijkheden verkeerde als wisselagent. Hij was ook stichter en beheerder van Plantexel en had daar veel geld in gestopt
Volgens de ene bron had Goedertier geen geldproblemen, volgens een andere bron "bewijzen" brieven (authenticiteit?) van Julienne (zijn echtgenote) dat er wel problemen waren

Waarom komt Antwerpen zo vaak aan bod in "dit stuk"?
In 1934 gaan heel wat banken over kop, zoals bijv. de Bank van de Arbeid (socialistisch) in Gent. Dit is het gevolg van de bankencrisis die in Amerika ontstaan is en in de nasleep de Europese banken in moeilijkheden brengt (waar hebben we dat nog gehoord?)
De katholieke Bank Unie in Antwerpen heeft dringend 1 miljoen BEF nodig of ook zij gaat failliet. De directeur van de bank is Emiel Van Cauwelaert, zoon van minister Frans Van Cauwelaert (Kath. Partij). De Vos is een goede vriend van Frans Van Cauwelaert! Frans Van Cauwelaert neemt ontslag als minister uit de pas gevormde regering Theunis, één dag na het overlijden van Goedertier.
Was Goedertier slechts een tussenpersoon om het miljoen te verkrijgen om de Bank Unie te redden?

Op de begrafenis van Goedertier was oa minister van Arbeid en Sociale Voorzorg Rubbens aanwezig en werd de lijkrede gehouden door Minister van Staat, baron Werner Thibbaut. Goedertier was dus niet zo maar "een lid" van de Katholieke Volkspartij!

Eind 1934 overlijdt ook Achiel De Swaef aan een hersenbloeding, de overlijdensakte is ondertekend door een zekere dokter Goedertier (?) Ook zijn schoonbroer Jozef Oscar Lievens overlijdt even later, hij wordt enkele dagen na zijn dood aangetroffen door de postbode, in een plas bloed naast de open liggende telefoon. Doodsoorzaak werd niet onderzocht!
Achiel De Swaef was de dooppeter van Arsène
Beide mannen hadden net als Arsène een zelfde snor en een puntbaardje. Veel later werd Lievens aanzien als de eigenlijke dief

Zo kunnen we nog uren doorgaan. Ik probeerde een besluit te trekken, maar liet me alweer meesleuren in allerlei mogelijke (complot) theorieën:

    - strijd tussen Katholieke Volkspartij en de loge
    - achterhouden van informatie tijdens het onderzoek binnen de gerechtelijke kringen (Gent - Dendermonde)
    - verdachte overlijdens
    - samenwerking tussen hoog geplaatsen uit de kerk (bisschop, kardinaal Van Roey), het gerecht, de politiek (ministers) om de zaak "stil de houden"
    - beperkte middelen (informatie en financieel) die aan de onderzoekers op lager niveau werden gegeven
    - elkaar tegensprekende conclusies van onderzoekers zoals:

      - in 1995 liep er in de St-Pietersabdij te Gent een tentoonstelling "De Stoutmoedige Diefte van het Lam Gods". Op deze tentoonstelling kon iedereen er zich van vergewissen, aan de hand van een serie uitvergrote foto's, dat het patroon van de jaarringen aan de achterkant van het huidig paneel met de Rechtvaardige Rechters en dit van het St-Jan De Doper paneel totaal niet met mekaar overeen stemmen
      - in het rapport dat de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek weergeeft (boek W "Agneau Mystique au laboratoire" 1951) schrijft Coremans verder dat ?de jaarringen van de bij elkaar horende delen van de zijpanelen die destijds in Duitsland middendoor waren gezaagd, identiek zijn. Dit gaat ook op voor de panelen van de Rechtvaardige Rechters en Sint Jan De Doper...

    - wil men niet toegeven dat het paneel terug is?
    - om welke reden dan wel?
    - om die rijke familie te beschermen tegen een schandaal?
    - omdat "het mysterie" jaarlijks nog duizenden bezoekers en dus geld in de lade brengt (in 2012 waren er 169.807 betalende tickets voor het Lam Gods)?


Eén zinnetje uit alles wat ik gelezen heb blijft me "achtervolgen":
"In 1945 verklaart Van den Gheyn dat verder onderzoek naar het paneel niet meer nodig was"
Ik kan me moeilijk inbeelden dat de verantwoordelijke van de kerkschatten van het St.-Baafs zich zou neerleggen bij de mislukkingen van het onderzoek!
Daaruit trek ik de conclusie dat het paneel van de Rechtvaardige Rechters al (lang) terug is
Waar het zich bevindt, in het bisschoppelijk paleis, bij een rijke katholieke familie, ergens in een kluis of terug op zijn plaats in het retabel, maar dan gedeeltelijk overschilderd door Van der Veken, laat ik in het midden.

Filmfragment VRT 2006
Trailer DVD Aquarius Peter Schmidt
Toneelstuk

"Mysterie van het Lam" Teater Exces tijdens de Gentste Feesten 1985 (het jaar na de 50-jarige verjaardag van de diefstal)
Concept: Patrick Vandewalle & Luc Soens
Scenario & regie: Patrick Vandewalle
Choreografie: Patrick Vandewalle & Marleen Vanhove & Annie Dedeken
Muziek: Luc Soens & Peter Bouwens
Maskers: Remi Coune
Première: Gent (20 juli 1985)

Terug naar eerste pagina